عید در لغت‏ شادى مجدد و سرورى را مى‏گویند که سالیانه تکرار مى‏شود. گفته‏اند: به روزى که مردم در آن تجمع یابند و در کنار هم گرد آیند عید گویند و نیز بازگشت ‏به فرح و شادمانى فراگیر را عید گویند و بعضى نیز مى‏گویند که درآن روز هر کس موقعیت‏ خود بازیابد و به جایگاه اجتماعى خود برگردد. چون تهیدستان ‏و فقرا نمى‏توانند لباس نو پوشند و لباسهاى کهنه آنها، آنان را از ثروتمندان ومرفهان جدا مى‏کند.

  میبدى در کشف‏الاسرار مى‏گوید: «سمى العید عیدا لان الله تعالى یعود بالرحمة الى العبد و العبد یعود بالطاعة ‏الى الرب.» عید که از کلمه بازگشت مى‏باشد براى آن است که: خداوند رحمت ‏خود را متوجه بنده‏اش مى‏نماید و انسان نیز با فرمانبرى خود به پروردگارش رو مى‏کند.

  تا آنجا که در تواریخ امم و اقوام مختلف مشاهده شده  و مى‏شود، جوامع انسانى به ‏تفاوت آداب و رسوم و اعتقادات خود هر یک، روز خاصى در سال را جهت ‏یادآورى و تجدید خاطره نسبت ‏به موضوعات ویژه‏اى که در تاریخ و فرهنگ آن قوم اهمیت زیادى ‏داشته است، مشخص نموده و هر سال مراسم ویژه‏اى به آن مناسبت‏ برگزار مى‏کرده وآداب و رسوم خاصى را انجام مى‏داده‏اند.

در قرآن کریم وقتى یاران حضرت عیسى(ع) سفره‏اى آسمانى را آرزو نموده و به‏ عنوان آیه و نشانه الهى مى‏طلبند حضرت عیسى(ع) از خداوند مى‏خواهد که منتى برآنها نهاده و روزى آسمانى به آنان عنایت کند تا آن روز را عید امت قرار دهند وهمواره سالروز آن را پاس دارند و علامه طباطبایى(ره) در ذیل آن مى‏فرماید:

  «خصوصیت عید این است که زمینه وحدت کلمه و تجدید حیات اجتماعى و نشاط و سرزندگى مى‏آفریند و هر بار که فرا مى‏رسد عظمت دین را تجدید مى‏کند.» سخن مرحوم‏علامه در اینجا شبیه سخن دیگر ایشان در ذیل آیه 5 از سوره ابراهیم است که درتفسیر آیه: «... و ذکرهم  بایام الله‏» مى‏گوید: گرچه همه روزها به خدا منسوب است اما این آیه ‏اشاره به روزهاى ویژه‏اى دارد که در آن روزها آیات و علائم سلطنت و قدرت الهى ‏ظهور یافته و حادثه خاصى در تاریخ آن امت اتفاق افتاده و یا نعمتهاى ویژه الهى ‏تجلى یافته است.

  عیدهایى که جوامع داراى سابقه تاریخى امروزه برگزار مى‏نمایند، هر یک یادآور حادثه بزرگى است که در تاریخ و فرهنگ آن جوامع اتفاق افتاده و یا هر سال تجدید مى‏شود و در تاریخ ادیان آسمانى تنها اسلام است که عیدهاى بزرگ او براى حادثه‏ تاریخى گذشته نیست و بلکه هر سال و براى همگان تجدید مى‏شود زیرا همان ‏گونه که ‏امام خمینی(ره) در پیام نوروزى خود مى‏فرماید: مسلمانان پس از پایان دادن کار مهم‏ عبادى سالیانه خود به شکرانه موفقیت در عبادت خود جشن مى‏گیرند.

  امام(ره) مى‏فرماید:«... البته از عیدهایى که اسلام تاسیس فرموده است ‏به حسب نظرهاى مختلف‏ برداشتهاى مختلفى وجود دارد، آن برداشتى که اهل معرفت از عید دارند با آن‏ برداشتى که دیگران مى‏کنند بسیار متفاوت است، آنها بعد از ریاضتهایى که در ماه‏ رمضان مى‏کنند روز عید را روز لقاء الله مى‏دانند، و آن روز براى آنها «الغیرک ‏من الظهور ما لیس لک‏» است، آنها همه چیز را از او مى‏دانند، و آن روز را عید مى‏کنند براى اینکه بعد از ریاضت، یوم ورود به حضرت است.

و در عید قربان نیز بعد از این که تمام عزیزانشان را از دست دادند، مهیا براى ‏ملاقات مى‏شوند، بعد از این که نفس خودشان را کشتند و هر چه عزیز است در راه خدااز آن گذشتند آن وقت است که روز لقاء است.

و جمعه هم در اثر اجتماعاتى که مسلمین با هم دارند، اهل معرفت مهیا مى‏شوند براى لقاء الله.  پس برداشت آنها از عید غیر برداشت ماست و ما امیدواریم که به ‏تبع اولیاء خدا به جلوه‏اى از آن جلوه‏ها برسیم و ذره‏اى از آن معارف در قلب ما واقع بشود.

 ... خداوند همه را توفیق دهد که قدر نعمتهاى خدا را بدانند و بدانند که همه‏ چیز از اوست ... اگر، همه چیز را از خدا بدانیم و ... این را واقعا در قلبمان ‏ادراک کنیم، عید مى‏شود براى کسانى که شهید داده‏اند، عید مى‏شود براى کسانى که‏ مجروح شدند، عید مى‏شود براى کسانى که در راه خدا عزیزانشان را از دست دادند.

  براى این که این عزیزان، عزیزان خدا هستند، اینها همه از او هستند و من امیدوارم‏ که این حس و این ایمان در ما پیدا بشود و تقویت ‏بشود.» و البته اگر بتوان‏ قواعد نجومى را نشانه‏هاى دقیقى براى حوادث طبیعى شمرد و سرآغاز فصل بهار را همان روزى شمرد که سیر اعتبارى آفتاب در برج اعتبارى حمل قرار مى‏گیرد آنگاه‏ مى‏توان گفت که عید نوروز نیز جزو اعیادى است که سالیانه تجدید مى‏شود و سنتى‏ تاریخى براى یک حادثه متجدد و متناسب با تجدید حیات طبیعت است.

  در روایات معصومین صلوات الله علیهم عید مفهوم دیگرى نیز دارد. در بعضى از روایات تحقق حاکمیت ‏حق و ولایت الهى در جامعه مهمترین عید شمرده شده است زیرا همانگونه که در مفهوم عید تجدید حیات و نشاط مجدد نهفته است ‏باید روزى را عید گرفت که جامعه به حیات و حرکت و امید و اطمینان مى‏رسد. امام صادق(ع) مى‏فرماید:

 «... فان الانبیاء صلوات الله علیهم کانت تامرالاوصیاء بالیوم الذى کان یقام ‏فیه الوصى ان یتخذ عیدا.» سیره انبیاء همواره این چنین بوده که به جانشینان ‏خود امر مى‏نمودند تا روز تعیین و نصب وصى  و جانشین را عید بگیرند.

  و به همین خاطر در فرهنگ اهل بیت علیهم السلام اولین عید تاریخ، انتظار تحقق ‏حاکمیت‏ حق بوده است و امروز نیز عملا بزرگترین عید شیعیان روز تحقق حاکمیت ‏مستضعفان و حکومت عدل و قسط و نابودى جور و ظلم است. حضرت امام باقر(ع)مى‏فرماید: «... و قد کان آدم(ع) وصى هبة الله ان یتعاهد هذه الوصیه عند راس‏ کل سنه فیکون یوم عیدهم «یوم عید لهم‏» فیتعاهدون نوحا و زمانه الذى یخرج فیه.»

  (حضرت آدم(ع) پس از جنایت قابیل، به جانشین خود شیث هبة‏الله فرمود: ظلم ‏همچنان گسترش مى‏یابد تا آنگه که فرزندم نوح بیاید و به سبب نفرین او طوفانى ‏برخیزد و همه ظالمین را نابود کند، و مومنان نجات یابند.) آنگاه حضرت آدم به ‏هبة‏الله وصیت کرد که این مژده را هر سال به یاد آورد و این روز را براى خود و فرزندانش روز عید قرار دهد. آنان نیز به این وصیت عمل کردند و همواره سالروز این مژده نوید بخش و ظهور حضرت نوح را گرامى مى‏شمردند.

  این است که حضرت امام رضا(ع) مى‏فرماید: «... و ان یوم الغدیر بین الاضحى والفطر و الجمعه کالقمر بین الکواکب ... و هو یوم التهنئه یهنى‏ء بعضکم بعضا ...

  یقول: «الحمدلله الذى جعلنا من المتمسکین بولایه امیرالمؤمنین و الائمه(ع) وهو یوم التبسم فى وجوه الناس من اهل الایمان ... و هو یوم الزینه ...» ... والبته روز عید غدیر در میان عید فطر و اضحى و جمعه همانند ماه در میان ستارگان‏است. روز تبریک و تهنیت‏ به یکدیگر، و زمان گفتن این سخن است که: حمد و ستایش‏ خدایى را که به ما توفیق تمسک به ولایت امیرالمؤمنین و فرزندان معصومش را عنایت‏ فرمود.

 آنگاه فرمود: روز عید غدیر، روز شکفتن لبخند بر چهره مومنان و روز آرایش و زینت است.

 در زمینه جایگاه عید نوروز در فرهنگ اسلامى و بیان اهل بیت عصمت و طهارت باید گفت:

 1- مردم حجاز به دلیل نداشتن اجتماعى متشکل، و نیز به خاطر حضور مستقیم  یا غیر مستقیم سلطه سیاسى نظامى ایران در جزیرة العرب، خواه ناخواه تحت تاثیرفرهنگ ملى ایران قرار گرفته و عید نوروز و مهرگان را مى‏شناختند و چه بسا مراسمى‏ هم برگزار مى‏نمودند.

  - اسلام و پیامبر گرامى آن در تایید و یا رد سنن و آداب و رسوم ملى و مذهبى‏ اقوام و جوامع دیگر، دو شرط اساسى و یک شرط توجیهى را همواره در نظر داشتند:

 اولا: سنتهاى پذیرفته شده، مبتنى بر خرافات و آئین‏هاى شرک و بت‏ پرستى و ارزشها و قداست‏هاى غیر الهى نباشد.

 ثانیا: از سنتهایى نباشد که موجب وابستگى سیاسى اجتماعى و ... به بیگانه ‏شود، و یا به نحوى استقلال مسلمین را در ابعاد مختلفش زیر سؤال ببرد تغییر قبله ‏از بیت‏المقدس به کعبه تا حدود زیادى به این نکته مربوط مى‏شود.

 و در آخر: جهت‏گیرى سنتهاى معقول و غیر مضر به استقلال نیز، همچون مجموعه بینش ‏توحیدى اسلام، باید معنوى و در جهت متبلور ساختن عبودیت انسان در برابر حق تعالى‏باشد.

 و در نتیجه: مراسمى همانند نوروز و مهرگان، گرچه مبانى خرافى ندارد، و البته این سخن، تایید خرافاتى از قبیل: چهارشنبه سورى، سفره هفت‏ سین و مراسم سیزده و ... نیست اما اگر به استقلال ‏فکرى فرهنگى اسلام ضربه بزند، و موجب تحت الشعاع قرار گرفتن عید فطر و قربان وغدیر و ... که عید ولایت و حیات مجدد اسلام در قرن حاضر است ‏باشد، و نیز تنها به بعد طبیعى این دو روز بسنده شود، باز هم براى اسلام قابل ‏تایید نیست.

 اگر نوروز مشخصه شیعیان و محبان اهل بیت ‏باشد و مراسمى جهت تشکل مومنان ‏در برابر نیرنگ و ظلم ستمگران قرار گیرد، آنگاه به عنوان «روز اهل بیت(ع) و یا «روز شیعیان‏» نامیده مى‏شود، و هر روز نوروز مى‏شود، چه این که بر همین اساس، هر روز عاشورا مى‏باشد

به نقل از سایت تبیان